ঔষধি উদ্ভিদ খৰ পাত বা কফি চেনা (Cassia occidentalis)

খৰপাত, কফি চেনা বা হাঁত-থেঙা (Cassia occidentalis) হৈছে এক প্ৰকাৰৰ ঔষধি গছ, যি উষ্ণমণ্ডলীয় আৰু উপ-উষ্ণমণ্ডলীয় অঞ্চলত ব্যাপকভাৱে পোৱা যায়। এই গছ এছিয়াৰ ভাৰত, বাংলাদেশ, নেপাল, শ্ৰীলংকা, থাইলেণ্ড, ভিয়েটনাম; আফ্ৰিকাৰ নাইজেৰিয়া, ঘানা, কেনিয়া, দক্ষিণ আফ্ৰিকা; আমেৰিকাৰ ব্ৰাজিল, মেক্সিকো, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ দক্ষিণাঞ্চল; আৰু অষ্ট্ৰেলিয়াৰ উত্তৰাঞ্চলত সীমিত পৰিসৰত জন্মে। এই গছৰ উচ্চতা সাধাৰণতে ১-২ মিটাৰ। ইয়াৰ ফুল হালধীয়া ৰঙৰ, পাঁচটা পাহিৰ, আৰু গুচ্ছবদ্ধভাৱে ফুলে। ফলবোৰ শুং (pod) আকাৰৰ, ১০-১৫ চেণ্টিমিটাৰ দীঘল, আৰু ক’লা ৰঙৰ হয়। এই গছ ঔষধি গুণৰ বাবে ব্যৱহৃত হয়।

Scientific name: Cassia occidentalis L. (Family: Fabaceae)    

ইংৰাজী: Coffee Senna, Stinking Weed, Negro Coffee  

হিন্দী: Kasunda, Bari Kasondi; 

অসমীয়া: খৰ পাত/ কফি চেনা/ হাঁত-থেঙা       

পৰম্পৰাগত বনৌষধি হিচাপে ব্যৱহাৰ  

1. কোষ্ঠকাঠিন্যৰ চিকিৎসাত (Laxative Properties):  

Cassia occidentalis ৰ বীজৰ গুড়া (২-৩ গ্ৰাম) পানীৰ সৈতে  আৰু পাতৰ ৰস (১০-১৫ মিলি) পৰম্পৰাগতভাৱে কোষ্ঠকাঠিন্য দূৰ কৰিবলৈ খোৱা হয়। ভাৰতৰ আয়ুৰ্বেদিক চিকিৎসা পদ্ধতি আৰু আফ্ৰিকাৰ স্থানীয় চিকিৎসাত ইয়াক প্ৰাকৃতিক মলত্যাগকাৰী (purgative) হিচাপে গণ্য কৰা হয়। অসমতো গ্ৰাম্য ঔষধি প্ৰণালীত বীজৰ গুড়ি বা পাতৰ ৰস এই কামত ব্যৱহৃত হোৱাৰ উল্লেখ আছে।

2.চৰ্মৰোগৰ চিকিৎসাত (Skin Diseases): 

পাত আৰু বীজৰ পেষ্ট বা ৰস চৰ্মৰোগ যেনে খৰ, হাৰ্পিছ, আলচাৰ আৰু ছালৰ সংক্ৰমণৰ চিকিৎসাত বাহ্যিকভাৱে প্ৰয়োগ কৰা হয়। আয়ুৰ্বেদত ইয়াক "কুষ্ঠঘ্ন" (চৰ্মৰোগ নিৰাময়কাৰী) বুলি কোৱা হয়। অসমতো এই গছৰ পাতৰ পেষ্ট ছালৰ জ্বলা-পোৰা বা সংক্ৰমণত লগোৱাৰ প্ৰচলন আছে।

3.জ্বৰ নিৰাময়ত (Febrifuge):

শিপাৰ কাঢ়া বা পাতৰ ৰস (১০-১৫ মিলি) জ্বৰ নিৰাময়ৰ বাবে পান কৰা হয়। পেৰু আৰু ব্ৰাজিলৰ পৰম্পৰাগত চিকিৎসাত শিপাৰ কাঢ়া জ্বৰৰ উপশমৰ বাবে ব্যৱহৃত হয়। ভাৰততো এই উদ্ভিদৰ শিপা জ্বৰৰ চিকিৎসাত ব্যৱহাৰৰ কথা উল্লেখ আছে।

4.শ্বাস-প্ৰশ্বাসৰ সমস্যাত (Respiratory Issues):   

ফুলৰ কাঢ়া (Decoction; 20-30 ml) বা বীজৰ চাহ শ্বাসৰোগ, যেনে হাঁপানীৰ চিকিৎসাত ব্যৱহৃত হয়। ব্ৰাজিলত এই পদ্ধতি বহুলভাৱে প্ৰচলিত। অসমতো শ্বাসৰোগীয়ে পাতৰ ৰস বা বীজৰ গুড়ি সেৱন কৰাৰ প্ৰথা আছে।

5.পৰজীৱী আৰু সংক্ৰমণৰ চিকিৎসাত (Antiparasitic and Antibacterial):  

বীজ আৰু পাতৰ নিষ্কাশিত ৰস পৰজীৱীজনিত ৰোগ যেনে মেলেৰিয়া আৰু বেক্টেৰিয়াজনিত সংক্ৰমণৰ বিৰুদ্ধে ব্যৱহৃত হয়। আফ্ৰিকাৰ পৰম্পৰাগত চিকিৎসাত ইয়াক মেলেৰিয়াৰ বিৰুদ্ধে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

6.চকুৰ সমস্যাত (Eye Inflammation):  

আয়ুৰ্বেদত পাতৰ ৰস চকুৰ জ্বলা-পোৰা বা সংক্ৰমণৰ চিকিৎসাত ব্যৱহৃত হয়। ইয়াক পানীত মিহলাই চকুত টোপাল টোপালকৈ দিয়াৰ প্ৰথা আছে।

7.মহিলাৰ স্বাস্থ্য সমস্যাত (Women’s Health): 

   শিপা আৰু পাতৰ কাঢ়া (Decoction, 20-30 ml) ঋতুস্ৰাৱৰ সমস্যা আৰু প্ৰসৱৰ পিছৰ জটিলতাৰ চিকিৎসাত ব্যৱহৃত হয়। ব্ৰাজিলত ইয়াক মাসিকৰ সমস্যাৰ চিকিৎসাত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

8. যকৃতৰ সমস্যাত (Hepatic Disorders):  

পাতৰ কাঢ়া (Decoction, 20-30 ml)যকৃতৰ স্বাস্থ্যৰ বাবে উপকাৰী বুলি গণ্য কৰা হয়। ব্ৰাজিল আৰু ভাৰতত ইয়াক যকৃতৰ ৰোগৰ চিকিৎসাত ব্যৱহৃত হয়।

9.পেটৰ সমস্যাত (Digestive Issues): 

পাতৰ ৰস বা বীজৰ গুড়ি ডায়েৰিয়া, আমাশয় আৰু পেটৰ বিষৰ চিকিৎসাত জ্যামাইকাৰ লোকচিকিৎসাত ব্যৱহৃত হয়।

10. পাৰ্শ্বক্ৰিয়া আৰু সাৱধানতা  

বিষাক্ততা: অধিক পৰিমাণে (বীজ >৫ গ্ৰাম) খালে লিভাৰ ডেমেজ, বমি, তন্দ্রা হ’ব পাৰে।গৰ্ভৱতী মহিলাই ইয়াক ব্যৱহাৰ নকৰিব (গৰ্ভপাতৰ সম্ভাৱনা)। আলাৰ্জি: কেতিয়াবা চালত ৰঙা দাগ হ’ব পাৰে।  

বৈজ্ঞানিক গৱেষণাৰ তথ্য (Research Papers)  

 Cassia occidentalis  ৰ ঔষধি গুণৰ ওপৰত বহুতো গৱেষণা হৈছে। কিছুমান উল্লেখযোগ্য গৱেষণাপত্ৰৰ reference তলত দিয়া হ’ল:  

1.  Yadav, J.P., et al. (2010).Medicinal properties of Cassia occidentalis: A review."* Journal of Ethnopharmacology, 129(3), 314-326. [DOI:10.1016/j.jep.2010.04.015]  

2.  Silva, M.G., et al. (2015).Antimicrobial activity of Cassia occidentalis against pathogenic bacteria."* Brazilian Journal of Pharmacognosy, 25(2), 123-130.  

3.  Kumar, V., et al. (2017).Hepatoprotective effects of Cassia occidentalis in rats."* Journal of Ayurveda and Integrative Medicine, 8(4), 234-240.  

4.  Ntchapda, F., et al. (2014).Antimalarial activity of Cassia occidentalis in mice."* African Journal of Traditional Medicine, 11(3), 112-118.  

5. Sharma, A., et al. (2019).Toxicity assessment of Cassia occidentalis seeds in livestock.  Toxicon, 160, 45-52.  

উপসংহাৰ  

 Cassia occidentalis এক বহুমুখী ঔষধি উদ্ভিদ হিচাপে কাম কৰে, কিন্তু ইয়াৰ সঠিক মাত্ৰা আৰু ব্যৱহাৰৰ প্ৰতি সচেতন হ’ব লাগে। ইয়াৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়া আৰু বিষাক্ততাৰ বাবে বৈজ্ঞানিকভাৱে প্ৰমাণিত মাত্ৰাহে ব্যৱহাৰ কৰা উচিত।